به گزارش تحریریه، «آرتیوم پلین» محقق برجسته و رئیس بخش روابط دوجانبه روسیه و کشورهای همسایه در آکادمی علوم روسیه در یادداشتی برای تارنمای شورای روسیه در امور بین الملل نوشت، پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، بسیاری از کشورهای فرامنطقه ای بویژه کشورهای حوزه اتحادیه اروپا و چین به سمت ایجاد، افزایش و ادغام همکاری ها و فعالیت های تجاری و اقتصادی در منطقه گام برداشتند.

قرارداد تشکیل اولیه اتحادیه اقتصادی اوراسیا در ۲۹ مه ۲۰۱۴ میان کشورهای روسیه، بلاروس و قزاقستان منعقد و جایگزین اتحادیه گمرکی اوراسیا شد و سپس کشورهای ارمنستان و قرقیزستان نیز به عضویت آن در آمدند. این اتحادیه کار خود را به طور رسمی از اول ژانویه ۲۰۱۵ آغاز کرد. کشورهای عضو اورآسیا هم اکنون حدود۲۰ میلیون کیلومترمربع مساحت و بیش از ۱۸۳ میلیون نفر جمعیت دارند که ۵.۲ درصد جمعیت جهان است.

از زمانی که ایده مشارکت بزرگ اوراسیا توسط «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهور روسیه مطرح شد، تغییرات قابل توجهی در اقتصاد جهانی و روابط بین الملل رخ داده است.

درباره اهداف این اتحادیه اقتصادی می‌توان به تسهیل تجارت، ایجاد بازار مشترک در حوزه کشورهای مستقل هم سود عضو، حذف تدریجی قوانین گمرکی در داخل اتحادیه، برقراری تعرفه خارجی مشترک در میان کشورهای عضو و هماهنگ سازی تشریفات گمرکی اشاره کرد.

این اتحادیه به دنبال توسعه همکاری های تجاری و اقتصادی خود با سایر سازمان ها و کشورها از طریق توافق نامه های مختلف است و این گونه همکاری ها را راهی برای تنوع بخشیدن به روابط خارجی و کاهش خطرات ژئوپلیتیکی برای توسعه خود می داند.

در میان موافقتنامه های تجاری و اقتصادی، موافقتنامه های تجاری ترجیحی و غیرترجیحی، موافقت نامه های سرمایه گذاری در زمینه توسعه و ایجاد پروژه های زیربنایی، همکاری های صنعتی و تشکیل مناطق ویژه اقتصادی برجسته است.

در طول ده سال گذشته، اتحادیه اقتصادی اوراسیا نه تنها جایگاه خود را به عنوان یک نهاد یکپارچه و مستقل تثبیت کرده، بلکه مقاومت خود را در برابر چالش ها و عوامل خارجی نیز نشان داده و به توسعه اتصال اقتصادی در اوراسیا، حتی در شرایط دشوار ژئوپلیتیکی کمک کرده است.

بین سال های ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۳ ارزش تجارت کالا و معاملات بین کشورهای عضو این اتحادیه از ۴۵.۶ میلیارد دلار به ۸۶.۹ میلیارد دلار افزایش یافت.

در نتیجه میزان وابستگی کشورهای عضو این اتحادیه به یکدیگر به طرز محسوسی افزایش یافته است.

بیشترین تعاملات تجاری این اتحادیه به دلیل مجاورت و همسایگی میان روسیه و بلاروس انجام شده و کمترین سهم این معاملات مربوط به ارمنستان و قرقیزستان است که مرز مشترکی با یکدیگر ندارند. سهم تجارت متقابل کالا (از ۳۷ تا ۶۴ درصد در سال ۲۰۲۳) در بلاروس، ارمنستان و قرقیزستان و (۱۲ تا ۱۴ درصد) در روسیه و قزاقستان گزارش شده است.

پیش بینی می شود در آینده ای نزدیک این اتحادیه یکی از مراکز اقتصادی برای شکل گیری طرح کلی ادغام مشارکت بزرگ اوراسیا خواهد بود. ضمن آنکه به منظور اجرای کامل قوانین مربوط به مبارزه با جرایم اقتصادی، استفاده فعال از پتانسیل های همکاری های فرامرزی و بین منطقه ای بسیار مهم است.

این اتحادیه تاکنون تجارب خاص و مشخصی در زمینه تعاملات روسیه با بلاروس و قزاقستان به دست آورده است.

به منظور توسعه ارتباط های فرامرزی برای مبارزه با جرایم اقتصادی سایر کشورها می توانند اطلاعات شرکت ها، محصولات تولیدی خود، پروژه های مناسب سرمایه گذاری همچنین مزایا و اولویت‌های منطقه‌ای فعلی برای سرمایه ‌گذاران و کارآفرینان را در اختیار این اتحادیه قرار دهند.

به عبارت دیگر، توسعه مناطق ویژه اقتصادی فرامرزی می تواند همکاری های بین منطقه ای را نیز افزایش دهد.

تغییرات در اقتصاد جهانی که طی ۱۰ تا ۱۵ سال گذشته به دلیل رشد شتابان کشورهای در حال توسعه، افزایش حمایت های اقتصادی، سیاست های تحریمی، پیامدهای بیماری همه گیر کووید-۱۹ و افزایش تنش های ژئوپلیتیکی رخ داده است، منجر به تقسیم مرزهای اقتصادی شده است.

در همین ارتباط، اهمیت همکاری ها از جمله در زمینه امنیت به منظور فراهم کردن شرایط پایدار برای حل مشکلات اقتصادی منطقه و تقویت حاکمیت تکنولوژیک کشورها و شرکای اقتصادی رو به افزایش است.

برای تبدیل اتحادیه اقتصادی اوراسیا به یکی از مراکز اقتصادی برای تشکیل مشارکت بزرگ اوراسیا، فعالیت های گسترده و هدفمند برای افزایش بیشتر تعاملات اقتصادی این اتحادیه و همچنین توسعه و اجرای مفهوم مبارزه با جرایم اقتصادی با در نظر گرفتن روندهای جدید در یکپارچگی اقتصادی بین المللی و فرآیندهای ژئوپلیتیکی نیاز است.

در سال های اخیر، اهمیت همکاری های بین المللی در بخش حمل و نقل و لجستیک، منابع و انرژی، همکاری های صنعتی، محیط زیست و دنیای دیجیتال به طور قابل توجهی افزایش یافته است.

به منظور توسعه تعامل تجاری ترجیحی، پتانسیل مشخصی برای انعقاد توافقنامه‌های منطقه تجارت آزاد بین اتحادیه اقتصادی اوراسیا و کشورهای ثالث وجود دارد.

در حال حاضر اوراسیا با ویتنام، صربستان و ایران قرارداد آزاد تجاری دارد. همکاری های بین اعضای اتحادیه اقتصادی اوراسیا و چین هم بر اساس موافقت نامه های بین دولتی دوجانبه برقرار است. این همکاری ها با تعامل چندجانبه در سازمان همکاری شانگهای و همچنین مشارکت کشورهای اتحادیه اقتصادی اوراسیا در طرح چینی "یک کمربند، یک جاده" تکمیل می شود.

مذاکراتی نیز برای ایجاد یک منطقه تجارت آزاد با ویتنام، سنگاپور، کره جنوبی و تعدادی از کشورهای دیگر هم بلافاصله پس از ایجاد این اتحادیه آغاز شد. اما تغییر در وضعیت ژئوپلیتیکی روند مذاکرات و اجرای بسیاری از پروژه ها را متوقف کرد.

درجهت کاهش خطرات احتمالی برای کشورهای شرکت کننده در هنگام آزادسازی بازارها، می توان از ابتدا از توافقنامه های تجاری موقت استفاده کرد. برای مثال، همکاری نظامی-فنی بین اوراسیا و مغولستان تا پایان سال ۲۰۲۴ برنامه ریزی شده است. بنابراین این اتحادیه می تواند با استفاده از پتانسیل های خود روابط اقتصادی را گسترش داده و تحولی در معاملات تجاری ایجاد کند.

پایان/